IFRS de Oransal konsolidasyon (proportional consolidation)
Oransal konsolidasyon (proportional consolidation), IFRS’de özellikle yönetim kontrolü olmayan, ancak özel bir ilişki bulunan ortaklıklarda (joint ventures) kullanılan bir muhasebe yöntemidir. Bu yöntem, IFRS 11 – Ortaklık Düzenlemeleri çerçevesinde uygulanmakta olup, ortaklık düzenlemesinin türüne göre belirli muhasebe yöntemleri uygulanır.
Oransal Konsolidasyonun Uygulanması
Oransal konsolidasyon yöntemi, ortaklığın varlıkları, yükümlülükleri, gelirleri ve giderlerinin, ortaklık içerisindeki paya orantılı olarak konsolide edilmesini içerir. Bu yöntem, özellikle ortaklık düzenlemelerinde (joint ventures) kullanılır.
- Pay Oranı: Oransal konsolidasyon yönteminde, ortaklık payına orantılı olarak paylaşılan gelirler ve giderler kaydedilir. Örneğin, bir şirketin %40 paya sahip olduğu bir ortaklık düzenlemesinde, yalnızca %40’lık paya denk gelen varlıklar, yükümlülükler, gelirler ve giderler konsolide edilir.
- Konsolidasyon Prosedürü:
- Varlıklar ve Yükümlülükler: Şirketin payına düşen kısmı bilanço kalemlerinde yer alır.
- Gelirler ve Giderler: Şirketin payına düşen kısmı gelir tablosunda gösterilir.
- İlgili Hisseler: Oransal konsolidasyon yapılırken, diğer ortakların payı ayrı olarak gösterilir, yani yalnızca şirketin payı raporlama finansal tablolarında yer alır.
IFRS 11 ve Oransal Konsolidasyon
IFRS 11, ortaklık düzenlemeleri için üç ana muhasebe yöntemini belirler:
- Özel Amaçlı İşlem Birlikleri (Joint Operations): Bu durumda, taraflar faaliyetlere doğrudan katıldıkları için her biri kendi payına düşen varlık ve yükümlülükleri doğrudan kaydeder.
- Ortaklık Düzenlemeleri (Joint Ventures): Bu durumda ise, oransal konsolidasyon yöntemi kullanılabilir (ancak IFRS 11, artık bu yöntemi kullanmayı zorunlu kılar ve yerine paylara dayalı konsolidasyon gibi daha yaygın bir yaklaşımı önerir).
- Kontrol Edilen Yatırımlar: Eğer bir yatırımcı, bir düzenlemede kontrol sahibi ise, tam konsolidasyon yapılır.
Oransal Konsolidasyonun Kullanımı
Oransal konsolidasyon, özellikle mutabakat sağlanmış paydaşlıklar ve kontrol edilmeyen ortaklıklar için kullanılır. Bir şirket, diğer bir şirketle eşit payda veya farklı oranlarda pay sahipliğine sahip olduğunda, bu yöntemi kullanarak her iki tarafın finansal durumlarını daha doğru yansıtan konsolide raporlar oluşturur.
Ancak, IFRS 11‘in kabulüyle birlikte, oransal konsolidasyon sadece belirli durumlar için geçerli kalmıştır. Daha geniş kullanımda, genellikle payları temel alan konsolidasyon tercih edilir.
Özetle:
- Oransal konsolidasyon, bir ortaklıkta paya dayalı olarak belirli finansal kalemlerin konsolide edilmesidir.
- Bu yöntem, yalnızca ortaklık düzenlemeleri (joint ventures) için geçerlidir ve IFRS 11‘e göre uygulanır.
- Artık bu yöntem, tam konsolidasyon veya pay bazlı konsolidasyon gibi yöntemlere dönüşebilir, ancak her durumda pay oranına göre bir muhasebe yapılır.
IFRS’e göre oransal konsolidasyon yöntemi belirli durumlarda kullanılsa da, modern muhasebe uygulamaları daha çok pay bazlı ve tam konsolidasyon yöntemlerini tercih etmektedir.
