Karbon sertifikalarının IFRS (Uluslararası Finansal Raporlama Standartları) kapsamında nasıl muhasebeleştirilmelidir?
Karbon sertifikalarının IFRS (Uluslararası Finansal Raporlama Standartları) kapsamında nasıl muhasebeleştirileceği konusunda net ve özel bir standart bulunmamaktadır. Ancak, mevcut IFRS standartları çerçevesinde karbon sertifikalarının muhasebeleştirilmesine ilişkin bazı yaklaşımlar geliştirilmiştir. Bu yaklaşımlar, karbon sertifikalarının nasıl elde edildiğine, kullanıldığına ve satıldığına bağlı olarak değişebilir.
1. Karbon Sertifikalarının Muhasebeleştirilmesine Genel Bakış
Karbon sertifikaları, işletmelerin karbon salınımlarını dengelemesine yardımcı olan finansal enstrümanlardır. İşletmeler, düzenleyici yükümlülüklerini yerine getirmek veya sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmak için bu sertifikaları satın alabilir ya da satabilir.
IFRS kapsamında karbon sertifikaları üç ana şekilde muhasebeleştirilebilir:
- Maddi Olmayan Duran Varlık (IAS 38 – Intangible Assets)
- Stok (IAS 2 – Inventories)
- Finansal Araç (IFRS 9 – Financial Instruments)
2. IFRS Standartlarına Göre Muhasebeleştirme Yaklaşımları
A. Maddi Olmayan Duran Varlık Olarak Muhasebeleştirme (IAS 38)
- Eğer işletme karbon sertifikalarını kendi operasyonlarında kullanmak amacıyla satın alıyorsa, bu sertifikalar maddi olmayan duran varlık olarak sınıflandırılabilir.
- İlk kayıtlama maliyet bedeliyle yapılır.
- Yeniden değerleme modeli uygulanabilir, ancak aktif bir piyasanın var olması gerekir.
- Eğer sertifikalar kullanım süresiz olarak tutuluyorsa, değer düşüklüğü testi yapılmalıdır (IAS 36 – Impairment of Assets).
Örnek Kayıt:
B. Stok Olarak Muhasebeleştirme (IAS 2)
- Eğer karbon sertifikaları ticaret amacıyla alınıyorsa (örneğin, bir aracı kurum bu sertifikaları alıp satıyorsa), stok olarak muhasebeleştirilmesi uygun olabilir.
- İlk kayıtlama maliyet bedeliyle yapılır.
- Stok değer düşüklüğü testi uygulanır.
Örnek Kayıt:
Satış gerçekleştiğinde:
C. Finansal Araç Olarak Muhasebeleştirme (IFRS 9)
- Eğer karbon sertifikaları finansal enstrüman olarak tutuluyorsa (örneğin, türev işlemler kapsamında kullanılıyorsa), IFRS 9 kapsamında muhasebeleştirilmesi gerekir.
- Gerçeğe uygun değer üzerinden kaydedilir ve dönemsel değerleme farkları kar/zarara yansıtılır.
Örnek Kayıt:
Değerleme farkı:
3. Karbon Sertifikalarının Kullanımı ve Satışı
A. Karbon Sertifikasının Kullanımı (Regülasyon İçin)
- Eğer bir işletme karbon salınımını karşılamak için karbon sertifikasını kullanıyorsa, ilgili sertifikalar gider olarak kaydedilir.
B. Karbon Sertifikasının Satışı
- Eğer bir işletme elinde bulunan karbon sertifikalarını satarsa, elde edilen gelir gelir tablosunda muhasebeleştirilir.
4. Karbon Vergisi ve Teşviklerin Muhasebeleştirilmesi
Eğer işletmeler karbon emisyonlarına karşı hükümetten teşvik veya destek alıyorsa:
- Devlet teşvikleri IFRS kapsamında IAS 20 (Government Grants) standardına göre muhasebeleştirilir.
Eğer işletme karbon emisyonu nedeniyle ceza öderse:
Sonuç
- Karbon sertifikalarının muhasebeleştirilmesi işletmenin kullanım amacına bağlıdır.
- Kullanım amaçlarına göre maddi olmayan duran varlık (IAS 38), stok (IAS 2) veya finansal varlık (IFRS 9) olarak sınıflandırılabilir.
- Emisyon yükümlülüklerini karşılamak için kullanılan karbon sertifikaları gider olarak kaydedilir.
