3. Kapsam (Scope 3): Diğer Dolaylı Emisyonlar hesaplaması nasıldır?
Kapsam (Scope 3) emisyonları, bir organizasyonun doğrudan sahip olmadığı veya denetlemediği ancak faaliyetleriyle dolaylı olarak ilişkili olan tüm diğer emisyonları kapsar. Bu emisyonlar, bir organizasyonun tedarik zincirinden, lojistik, iş seyahatleri, atık yönetimi ve diğer birçok alanla bağlantılı olabilir. Scope 3 emisyonları genellikle en karmaşık ve geniş kapsamlıdır, çünkü bunlar organizasyonun doğrudan kontrolü dışındaki süreçlerden kaynaklanır.
3. Kapsam (Scope 3) Emisyonlarının Hesaplanması Adımları
1. Emisyon Kaynaklarının Tanımlanması
- İlk adım, organizasyonun tüm faaliyetleri ve tedarik zinciri boyunca yer alan dolaylı emisyon kaynaklarını belirlemektir. Scope 3, çok geniş bir kategori olduğundan, bu emisyon kaynakları 15 ana kategoriye ayrılabilir:
- Tedarikçi faaliyetlerinden kaynaklanan emisyonlar (malzeme ve ürün tedarikinden)
- Tedarik edilen malların taşınması ve dağıtımı
- Şirketin sattığı ürünlerin kullanım aşamasındaki emisyonlar
- Satılan ürünlerin sonrasındaki atık yönetimi (geri dönüşüm, bertaraf vb.)
- İş seyahatleri
- Çalışanların evden işe seyahatleri
- Yatırım faaliyetleri
- Alınan malzeme ve hizmetlerin üretimi
- Endüstriyel süreçlerde kullanılan ürünler
- Varlıkların ve ekipmanların kullanımı
- Satın alınan elektrik, ısıtma ve soğutma
- Geri dönüşüm ve atık yönetimi
- Çalışanların ofislerdeki elektrik kullanımı
- Tedarik zincirindeki taşımacılık ve lojistik
- Doğal kaynakların kullanımı (örneğin, su tüketimi, biyolojik çeşitlilik kaybı)
Şirketler bu emisyonları belirlerken hangi alanlarda daha fazla etki yaratabileceklerini tespit eder ve bu kaynakları izler.
2. Veri Toplama
- Scope 3 emisyonları genellikle doğrudan ölçülemez, bu nedenle dolaylı veriler toplanır. Bu veriler şunlar olabilir:
- Tedarik zincirindeki satıcıların veya hizmet sağlayıcıların verileri
- İş seyahatleri, lojistik ve taşımacılık verileri
- Ürünlerin kullanım sırasında veya atık yönetiminde ortaya çıkan emisyonlar
- Çalışanların evden işe seyahatlerine ilişkin bilgiler
Bu veriler genellikle tedarikçi anketleri, lojistik raporları, faturalar ve çalışan anketleri gibi kaynaklardan elde edilir.
3. Emisyon Faktörlerinin Kullanılması
- Scope 3 emisyonlarının hesaplanmasında, farklı faaliyetlerin her biri için uygun emisyon faktörleri kullanılır. Emisyon faktörleri, belirli bir aktivite (örneğin, taşıma, üretim, atık bertarafı) başına salınan sera gazı miktarını belirler.
- Örneğin, bir taşıma aracı 100 kilometre mesafe kat ediyorsa, bu mesafe başına belirli bir karbon salınımı faktörü (kg CO₂/km) kullanılarak hesaplama yapılır.
- Diğer bir örnek: Tedarik edilen bir ürünün üretimi için kullanılan enerji türüne bağlı olarak farklı emisyon faktörleri kullanılabilir.
4. Hesaplama Yöntemi
Scope 3 emisyonlarının hesaplanmasında en yaygın kullanılan yöntem Veri Tabanlı Yöntemdir. Bu yöntemde, belirli aktiviteler için veriler toplanır ve her bir aktiviteye özgü emisyon faktörleri ile çarpılır.
Emisyonlar=Aktivite Miktarı×Emisyon Fakto¨ru¨\text{Emisyonlar} = \text{Aktivite Miktarı} \times \text{Emisyon Faktörü}
5. Emisyonlar İçin Toplam Hesaplama
- Farklı kaynaklardan gelen emisyon hesaplamaları toplandıktan sonra, toplam Scope 3 emisyonları hesaplanır. Bu, her bir kategoriye ait emisyonların toplamını içerir. Bir organizasyon, hangi alanlarda daha fazla emisyon ürettiğini analiz ederek, bu emisyonları azaltma stratejileri geliştirebilir.
Örnek Hesaplama
Bir şirket, ürünlerinin tedarik zinciri ve lojistik faaliyetlerinden dolayı Scope 3 emisyonları hesaplamak istiyor. Şirketin verileri şu şekilde:
- Ürün Tedarik Zinciri: 1.000.000 birim ürün tedarik edilmiş ve tedarik edilen her bir ürün için emisyon faktörü 0.5 kg CO₂/ürün.
- Taşıma Faaliyetleri: 100.000 kilometre mesafe taşımacılık yapılmış ve taşıma aracının emisyon faktörü 0.2 kg CO₂/km.
Hesaplama:
- Ürün Tedarik Zinciri Emisyonları:
1.000.000 u¨ru¨n×0.5 kg CO₂/u¨ru¨n=500.000 kg CO₂1.000.000 \, \text{ürün} \times 0.5 \, \text{kg CO₂/ürün} = 500.000 \, \text{kg CO₂}
- Taşıma Faaliyetleri Emisyonları:
100.000 km×0.2 kg CO₂/km=20.000 kg CO₂100.000 \, \text{km} \times 0.2 \, \text{kg CO₂/km} = 20.000 \, \text{kg CO₂}
- Toplam Scope 3 Emisyonları:
500.000 kg CO₂+20.000 kg CO₂=520.000 kg CO₂500.000 \, \text{kg CO₂} + 20.000 \, \text{kg CO₂} = 520.000 \, \text{kg CO₂}
Bu örnekte, şirketin Scope 3 emisyonları 520.000 kg CO₂ olacaktır.
Scope 3 Emisyonlarını Yönetme ve Azaltma
Scope 3 emisyonlarını hesaplamak zorlu ve zaman alıcı olabilir, çünkü birçok kaynak doğrudan kontrol altında değildir. Ancak, bu emisyonlar organizasyonlar için büyük bir karbon ayak izi oluşturabilir. Bu nedenle:
- Tedarik Zinciri Yönetimi: Tedarikçilerin daha sürdürülebilir üretim yöntemlerine yönlendirilmesi.
- Enerji Verimliliği: Tedarik zinciri boyunca enerji verimliliğinin arttırılması.
- Atık Azaltma: Ürünlerin yaşam döngüsünde atıkların azaltılması.
- Lojistik İyileştirmeleri: Taşıma ve dağıtım süreçlerinin daha verimli hale getirilmesi.
Bu önlemler, Scope 3 emisyonlarını yönetmek ve azaltmak için önemli stratejilerdir.
